In de blog ‘homo economicus’ naar aanleiding van het boek van Kate Raworth ‘Donuteconomie, schreef ik over de invloed van onze omgeving op ons altruïstisme of juist het ontbreken ervan.
De titel van het boek verwijst naar de donut als model voor groei. Beelden beïnvloeden ons denken. Grafieken van groei van het bbp (bruto binnenlands product) laten ons denken dat groei goed is voor de economie en dus voor mensen. Intussen kunnen we weten dat groei in dit tempo de planeet uitput en dus niet goed is voor ons. Met toevoegingen als duurzame, evenwichtige, inclusieve, veerkrachtige of groene groei blijven we geloven dat groei kan en zelfs moet. Kate Raworth noemt dit geloof in groei een koekoeksjong, deze groeit immers op in het nest van een andere vogel ten koste van de eigen jongen van zijn ‘pleegouders’. Economen kunnen niet anders denken dan in termen van groei terwijl we volgens Raworth moeten leren praten over waarden en doelen en op zoek moeten naar een ander denkkader.

Nieuwe doelen

Filosoof en econoom Amartya Sen – Nobelprijswinnaar in de economie – stelt dat de economische ontwikkeling zich vooral moet richten op het bevorderen van de rijkdom van het menselijk leven. Een verademing ten opzichte van de mainstream die zich alleen maar richt op het bevorderen van welvaart. Volgens Sen zou het doel moeten zijn het vergroten van de capaciteiten van mensen zodat ze dat kunnen doen wat ze waardevol vinden. Capaciteiten kunnen pas ontwikkeld worden als voldaan is aan basisbehoeften. De huidige indicatoren zijn ongeschikt om economische en maatschappelijke vooruitgang te meten en bieden geen houvast voor beleid.

Een nieuw kompas

Raworth gaat terug naar de fundamentele vraag: “wat stelt mensen in staat te gedijen?” Haar antwoord: een waardig leven voor iedereen binnen de mogelijkheden van onze planeet. Zij komt dan met haar beeld van de donut als kompas. We moeten ervoor zorgen dat we op de donut blijven. Er buiten gaat ten koste van het ecologische plafond en in het gat is er een tekort voor groepen mensen. De binnenste ring vormt het sociale fundament van menselijk welzijn. De donut vormt een veilige en rechtvaardige ruimte voor de mensheid.
Raworth formuleert het sociaal fundament breed. Er mag voor niemand gebrek zijn aan voedsel, drinkwater, sanitaire voorzieningen, energie. gezondheidszorg, onderwijs, fatsoenlijke huisvesting, een minimuminkomen en behoorlijk werk, toegang tot informatie en sociale ondersteuning. Verder moet voldaan zijn aan voorwaarden als seksegelijkheid, gelijke sociale kansen, politieke inspraak en vrede en gerechtigheid.

Utopie?

Het lijkt een utopie maar Raworth schetst perspectieven die vooral vragen dat we anders gaan kijken en andere prioriteiten stellen. Ze geeft ook voorbeelden van mooie initiatieven. Ik word naarmate ik langzaam vorder in haar boek steeds enthousiaster. Dit boek zou verplicht leesvoer moeten zijn voor economen, politici, CEO’s en eigenlijk voor iedereen die vindt dat deze wereld beter kan en moet.